Rau diếp cá là cây gì ?
Còn có các tên gọi khác như ngư tinh thảo, cây lá giấp. Tên khoa học là Houttuynia cordata Thunb, thuộc họ Lá giấp Saururaceae.
Ra diếp cá thuộc loại cỏ nhỏ, sống lâu năm có thân rễ mọc ngầm dưới mặt đất, cây ưa chỗ ẩm ướt. Có rễ nhỏ mọc tại các đốt, thân mọc đứng có lông hoặc ít lông, cao khoảng 40cm. Lá hình tim, mọc cách, đầu lá hơi nhọn hoặc nhọn hẳn. Hoa không có bao, lúc nhỏ có màu vàng nhạt, mọc thành bông, có 4 lá bắc màu trắng; nhìn tổng quát cụm hoa và lá bắc trông giống như một cây hoa đơn độc, khi vò lá hoặc cây có múi tanh như cá. Hoa nở vào mùa hạ độ tháng 5-8.
Phân bố thu hái và chế biến rau diếp cá
Cây diếp cá thường mọc hoang ở nơi ẩm ướt, độ ẩm thấp khắp nước ta, ở miền Bắc người ta trồng trong vườn, quanh bệ giếng làm rau ăn. Rau diếp cá làm rau sống ăn kèm các loại rau khác, với nước sốt cá, thịt rất ngon. Tuy nhiên mùi rau tanh, chỉ ai ăn quen mới thích.
Về thành phần hóa học rau diếp cá
Trong cây chứa chừng 0,0049% tinh dầu và một ít chất ancaloit còn gọi là cocdalin. Thành phần chủ yếu của tinh dầu này là metylnonylxeton CH3CO(CH2)8CH3 có mùi khá khó chịu, laurinaldehyt và chất miecxen (myrcen) C10H46, axit caprinic C9H19COOH.
Quả và hoa chứa chất isoquexitrin và không chứa quexitrin. Độ tro trung bình là 11,4%, tro không tan trong HCl là 2,7%.
Về tác dụng dược lý của rau diếp cá
1. Rau diếp cá có công dụng lợi tiểu, tính chất lợi tiểu này là do chất quexitrin và các chất vô cơ khác. Dung dịch chỉ còn 1/100.000 phân tử quexitrin vẫn còn mang lại tác dụng lợi tiểu rất mạnh. Ngoài ra chất isoquexitrin cũng có công dụng lợi tiểu.
2. Một vài ý kiến khác thì cho rằng những dẫn xuất của dioxyflavonon (3-4dioxyflavonol) đều có tính chất của rutin, nghĩa là làm tăng sức chịu đựng của vi ti huyết quản từ đó làm cho huyết quản khó đứt vỡ đỏ hoặc phát phồng. Tuy nhiên chưa thấy bài thuốc nào ứng dụng tác dụng này, nên cần chú ý nghiên cứu thêm.
Về công dụng và liều dùng rau diếp cá
Theo đông y, tính vị của diếp cá: Cay, hơi có độc, hơi lạnh, vào phế kinh. Có tác dụng tiêu ung thũng, tán nhiệt, chữa phế ung, ngoài dùng chữa ung thũng, vết lỡ loét, trĩ.
Nhân dân dùng cây diếp cá trong những trường hợp tụ máu như đau mắt (giã nhỏ lá mang ép vào 2 miếng giấy bản đắp lên mắt khi ngủ, làm 2 đến 3 lần) hoặc đối với bệnh trĩ (bệnh lòi dom) thì dùng 6-12g sắc nước uống và đồng thời sắc lấy nước xông hơi rồi rửa. Rất nhiều người dùng và hiệu quả.
Ngoài các tác dụng trên, ra diếp cá còn chữa bệnh mụn nhọt, thông tiểu, kinh nguyệt không đều. Liều dùng trung bình mỗi ngày từ 6-12g sắc hoặc bột viên.
Đơn thuốc kinh nghiệm dùng rau diếp cá:
– Diếp cá khô: 20g
– Táo đỏ: 10 quả
– Nước: 600ml
Sắc đến khi còn 200ml, chia 3 thành 3 lần uống trong ngà, dùng để chữa viêm sưng tai giữ, sưng tắc tia sữa.
Tìm hiểu các bài thuốc sưu tầm từ cây rau diếp cá:
1. Chữa táo bón: Diếp cá 10g mang sao khô, hãm nước sôi 10 phút uống thay trà hàng ngày. Uống liên tục trong 10 ngày.
2. Chữa sốt ở trẻ nhỏ: Dùng 30g rau diếp cá tươi rửa sạch, giã nát, cho nửa bát nước nguội vào đun sôi. Để nguội rồi uống luôn 1 lần, có thể dùng bã đắp vào vùng thái dương.
3. Điều trị kinh nguyệt không đều: Dùng 40 diếp cá, 30g ngải cứu mang giã nhỏ rồi lọc bằng nước sôi để nguội. Uống 1 bát nước thuốc chia thành 2 lần trong này, uống liên tục 5 ngày. Có thể phòng kinh nguyệt không đều bằng uống trước kỳ kinh nguyệt 10 ngày.
4. Trị viêm âm đạo: Dùng 20g diếp cá, 10g bồ kết, 1 củ tỏi. Cho tất vào nồi cùng 5 bát nước rồi đun sôi thật kỹ. Xông hơi nóng vào chỗ bị đau, phần nước dùng để ngâm rửa chỗ đau. Mỗi ngày 1 lần và làm trong 7 ngày.
5. Chữa mụn nhọt sưng đỏ: Giã nát rau diếp cá sống đắp vào chỗ mịn nhọt.
6. Điều trị viêm tai giữa: Dùng 20g diếp cá khô, 10g táo đỏ và 600ml nước. Sắc tới khi còn 1/3 chia ra uống làm 3 lần trong ngày.
7. Chữa bệnh viêm phế quản: Dùng 20g mỗi loại lá diếp cá và cam thảo. Mang sắc đặc, uống nhiều lần trong ngày.
8. Chữa bệnh sỏi thận: Diếp cá 20g, rau dệu 15g và cam thảo đất 10g. Sắc uống trong ngày. Hoặc có thể dùng 100g diếp cá sao vàng, hãm với 1 lít nước sôi. Độ 20 phút là uống được, uống cả ngày, uống trong 2 tháng.
9. Mụn nhọt sưng đỏ (chưa thành mủ): Diếp cá 12g mang rửa sạch, giã nát rồi đắp vào vùng mụn nhọt và băng lại. Mỗi ngày làm 2 lần và trong 3 ngày.
10. Chữa vú sưng đau do tắc sữa: Diếp cá khô 25g, 10 quả táo đỏ. Sắc với 3 bát nước còn 1/3, chia ra uốn 2 lần trong ngày, duy trì 3-5 ngày.
11. Trị đái dắt, đái buốt: Diếp cá 20g, 40g rau mã đề mang giã nát lọc lấy nước trong. Chia uống 3 lần trong ngày và trong vòng 7-10 ngày.
12. Chứng sốt nóng ở trẻ em: Diếp cá 20g rửa sạch, mang giữ lấy nước bỏ bã. Chia uống 2 lần trong ngày, dùng đến khi hết sốt. Có thể dùng 15g rau diếp cá và 12g lá hương trà loại nhỏ mang rửa sạch, nấu lấy nước uống. Ngày uống 2 lần sau mỗi bữa ăn. Cũng dùng cho tới khi giảm sốt.
13. Bệnh đau mắt đỏ do trực khuẩn mủ xanh: Diếp cá 35g rửa sạch và tráng qua nước sôi để nguội. Mang giã nát khi ráo nước, dùng 2 miếng gạc sạch ép vào, đắp lên vùng mắt sưng đau khi ngủ. Làm từ 3-5 ngày.
